Ahmet Vefik Paşa ve Osmanlı Türkiye'sinde “Folklor" Teriminin ilk Kullanımı

Crazy

Ahmet Vefik Paşa ve Osmanlı Türkiye'sinde “Folklor" Teriminin ilk Kullanımı

Ahmet Vefik Paşa ve Osmanlı Türkiye'sinde “Folklor" Teriminin ilk Kullanımı

Ahmet Vefik Paşa'nın Türk tarih ve folkloruna yönelen dikkatinin kökenlerinde onun engin Avrupa deneyimi ve gözlemleri aranmalıdır. Diger yandan diplomat kimligi ile de Avrupa'daki siyasi hareketleri yakından izlemek ve oradaki halka yönelik yorumlayabilmektedir. Bu nedenledir ki, Türkiye'de ne yapılması gerektigini daha cesaretle ve açık bir dille belirtmektedir. Onun Macar araştırıcı Ignacz Kunos (1862-1945) ile yaptigi söylesi, bu bakımdan halk edebiyatı alanında son derece önemli bir dönemece işaret etmektedir.1885 yılında Tuna nehri yoluyla Türkiye'ye gelen ve ilk derlemelerini şimdiki Bulgaristan ile Romanya sınırları arasında yer alan yaklaşık 2000 nüfuslu bir Türk adası olan ve sonraki dönemde Tuna nehrine yapılan baraj nedeniyle su altında kalan Adakale'de "Adakale Türküleri ve "Adakale Masalları" üzerine yapan ve yaklaşık olarak bes yıl Türkiye'de kalan Kunos. Türk folklor calişmaları tarihinde önemli bir yere sahiptir. Anadolu Türk halk edebiyatı ürünlerini "folklor" yaklaşımı ile derleyen ilk yabancı isimlerden birisidir. II.Abdülhamid'in devleti ayakta tutmak için parçalayıcı etkisine inandığı "halk". "hürriyet" gibi kelimeleri one çıkaran çalışmaları hoş görmediği bir dönemde, Ahmet Vefik Paşanın Türk kimliğini "halk edebiyatı" içinde arayan cesur yaklaşımlarının -Kunos'la yaptiğı bir görüşmeye dayanılarak söylenecek olursa- suurlu bir folklor görüşünün eseri olduğu anlaşılmaktadır. I.Kunos ile A. Vefik Paşa arasındaki bu tarihî konuşma, dilde sadelik, vezinde hece üzerine daha önce yapılan vurguları tekrarlamasının ötesinde, derlemeye yönelen dikkat ve eldeki kayıtlara göre "folklor" teriminin ilk kez Türkiye'de kullanımı açısından önemlidir. Kunos'un Türk Halk Edebiyatı adlı eserine aldigı bu konuşmanın konuya ilgili kismı şöyledir:Ahmet Vefik Paşa: "Demek ki Avrupa şarkiyatçılarının sırasında yer bulmak niyetindesin, aferin sana, aferin!" Ignacz Kunos: " O muradima ermeden önce Türkçe öğrenmeliyim."Folklor" (vurgu bana ait) dedikleri edebiyatın türlü-türlü izlerini arayıp bulmaliyim.Ahmet Vefik Paşa: "Cok arayacak olursan, zahmetlerden çekinmezsen elbette nail olursun." Açıkça görüldüğü üzere, Ahmet Vefik Paşa, I. Kunos'u bir "sarkiyakçı adayi" olarak niteliyor ki, bu terimin ilkeler üzerine yönelen ilk folklor merakinin doguya aktarılmasıyla bulunmuş oldugu hatırlanmalidir. Bunun üzerine I. Runos, "folklor" terimini kullanmakta ve anlaşılmasından tereddüt ederek "folklor dedikleri edebiyat" seklinde bir açıklama yapmaktadır. Ahmet Vefik Paşa da, folklor çalışmalarındaki derleme zorluklarına dikkat çeken ve terimi bildigini hissettiren sözlerini sõylüyor. Konuşmanın ilerleyen bölümleri ise, Ahmet Vefik Paşanın, daha önce Ziya Paşa tarafindan "Şiir ve inşa'da kaydedilen Herderci paradigmanın bir devamcisı olduğunu ortaya koymaktadır